Maliyyə fırıldaqları haqda Blog açıb XX əsrin ən böyük fırıldaqlarından birinə imza atmış Ivar Kreuger haqda danışmamaq özü bir fırıldaq olardı. Bu məşhur isveçli kibrit istehsalı ilə məşğul olan ailə bizneslərini genişləndirmək üçün müdhiş ideyalarını reallaşdıraraq iki dünya müharibəsi arasındakı dövrün ən məşhur zənginlərindən birinə çevrilmişdi. Hətta "Kibrit Kralı" adını qazanmışdı. Onun bu cür varlanması və məşhurlaşmasının əsasında isə çox böyük maliyyə fırıldağı dayanırdı. Ivar Kreuger insanları şirkətinin maliyyə vəziyyətinin çox gözəl olduğu yalanı ilə inandıraraq pul vəsaitləri cəlb etməyə başladı. Bunun üçün o, ABŞ-da səhmlər və istiqraz vərəqələri buraxdı və külli miqdarda vəsait toplaya bildi. Toplanmış vəsait üçün isə çox gözəl təyinat tapmışdı.
1920-ci illər ərzində Kreuger həmin vəsaitləri Birinci Dünya Müharibəsi sonrası iqtisaddiyyatı çökmüş ölkələrə borc verməyə başladı. Əvəzində isə çox aşağı dərəcəli faiz və həmin ölkənin "Kibrit sənayesini" istəyirdi, yəni ölkənin kibrit istehsalı sahəsini öz inhisarına alırdı.
Kreugerin verdiyi borclar:
(Cəmi: $ 387 000 000, 1998-ci il dəyəri ilə təxminən $ 35 000 000 000)
Polşa 1925 $ 6 000 000
Yunanıstan 1926 Skr 10 000 000
Ekvador 1927 $ 2 000 000
Fransa 1927 $ 75 000 000
Yuqoslaviya 1928 $ 22 000 000
Macarıstan 1928 $ 36 000 000
Almaniya 1929 $ 125 000 000
Ekvador 1929 $ 1 000 000
Latviya 1929 $ 6 000 000
Rumıniya 1929 $ 27 000 000
Polşa 1930 $ 32 400 000
Litva 1930 $ 6 000 000
Danzig 1930 $ 1 000 000
Boliviya 1930 $ 2 000 000
Estoniya 1930 Skr 7 600 000
Qvatemala 1930 $ 2 500 000
Türkiyə 1930 $ 10 000 000
Almaniya 1930 Skr 56 000 000 ( Yunq planı üçün)
Yunanıstan 1931 Skr 10 000 000
Və ən sonuncusu
Ivar Kreuger 1932 mm 9
Bəli, Kibrit Kralının sonu intihar oldu. 1932-cu il martın 12-də Parisdəki evində ürəyində 1 güllə, sol əlində 9 mm kalibrli Browning markalı tapança ilə cəsədi tapıldı.
Piramida
1929-cu ilə qədər işləri yaxşı gedirdi, hətta o dərəcədə yaxşı ki, 1929-cu ilin oktyabrında özünün ən böyük həcmli kreditini - 125 mln dolları Almaniyaya vermişdi. Ancaq bir neçə gündən sonra baş verəcək Qara Bazar Ertəsi və Qara Çərşənbə Axşamı (1929 Birja İflası) hər şeyi dəyişdirdi.
Qara günləri başlayan Ivar qurduğu "Piramidanı" artıq davam etdirə bilmədi.
Bu piramidada Ivar buraxdığı səhm və istiqrazlara görə alıcılara yüksək faizlər söz verirdi (25%). Belə səhmlər əlbəttə çox cəlbedici idi. Həm də axı Ivar sözünün üstündə dururdu - Səhm və istiqraz sahiblərinə vaxtında dividendləri ödəyirdi, əlbəttə ki, getdikcə daha çox etibar qazanan Ivarın Piramidasına yeni üzv olanların pulları hesabına.
1932-ci ildə Piramida iflasa uğradı. Amma maraqlıdır ki, səhm və istiqraz sahiblərinə borcların böyük bir hissəsi geri qaytarıldı. Çünki, Kreuger dövlətlərə verdiyi borclar müqabilində həmin ölkələrdəki kibrit istehsalını inhisara keçirərək çox böyük bir beynəlxalq sənaye şəbəkəsi qurmuşdu (İspaniya, Avstriya, Çexoslovakiya, İtaliya, Fransa, Əlcəzair, Estonia, Latviya, Finlandiya, Polşa, Türkiyə, Filippin, Norveç, Yuqoslaviya, Danimarka, ABŞ, İsveç, Hollandiya, Almaniya, Belçikadakı kibrit və digər sahələrə aid, hətta qızıl və dəmir mədənləri müəssisələri əhatə edirdi). Bugünə kimi Ivar Kreugerin şirkəti fəaliyyətini davam etdirməkdədir.
Tərəzi
Ivar Kreuger, qurduğu maliyyə piramidasının pullarını dünya müharibəsindən "yesir kökündə" çıxan ölkələrə borc vermək sayəsində beynəlxalq kibrit istehsalı şəbəkəsi qurmuşdu və bu sahəni bir çox ölkələrdə (SSRİ-yə aid planları da var idi) inhisarında tutaraq milyonlar qazanmağa nail olmuşdu. Həm də həmin ölkələri iqtisadiyyatlarını dirçəltmək üçün vəsaitlə təmin edirdi. Bəlkə də bunu Kreugerin piramidasının yeganə müsbət tərəfi kimi hesab etmək olardı :)))
Digər tərəfdən Kreugerin bu maxinasiyası şirkət mühasibatlarının şəffaflaşdırılmasının zəruri olduğunu ortaya qoyaraq, ABŞ-da və dünyada mühasibatlıqda şəffaflıq standartlarının inkişafına təkan verdi. Məhz bunu Kreugerin bəşəriyyətə bir "töhfəsi" kimi qəbul etmək olar :))
İstifadə olunmuş materiallar:
İstifadə olunmuş materiallar:
1. Chronology Kreuger, http://www.qikrux.com/kreuger/chronol.htm 2. The organization of the Kreuger trust, http://www.qikrux.com/kreuger/bakgrund.htm
5. Ivar Kreuger, http://en.wikipedia.org/wiki/Ivar_Kreuger
5. Ivar Kreuger, http://en.wikipedia.org/wiki/Ivar_Kreuger
No comments:
Post a Comment